De Vergulde Hand

Dat mijn opa alleen sympathiserend lid was vanwege zijn radiotoestel, voelt alsof het meevalt. Het is bijzonder om te lezen dat hij de radio graag wilde behouden omdat zijn kinderen (waaronder mijn vader) gek waren op muziek en ze achter op de laan woonden. We lezen door in de verhoren, waar we onder andere nog tegenkomen dat hij wel Volk en Vaderland las maar er niet mee colporteerde. Ook was hij pro-Duitsch, vanwege de economische waarde voor de Westlandse welvaart. Drie NSB-ers zijn ook verhoord en verklaren onafhankelijk van elkaar dat zij hem verder nooit zagen, hij was dag en nacht op de tuin aan het werk.

Dan lezen we dat opa Arie is opgepakt vlak na de bevrijding. Ja dat heb ik eerder gehoord herinner ik me, tijdens het gesprek over ome Jo. Mijn vader vond het heel erg dat hij zijn vader met de handen in de nek, van de laan afgevoerd zag worden. Het bleek echter de verkeerde en toen werd ome Jo opgepakt. Mijn ouders weten niet wat er verder met ome Jo is gebeurd, ze dachten dat hij in de mijnen te werk is gesteld. Opa Arie was in ieder geval weer thuis.

Maar dan. We lezen met stijgende verbazing dat opa wel degelijk is opgepakt en dat hij ruim vijf maanden geïnterneerd heeft gezeten in Bewarings- en Verblijfskamp de Vergulde Hand in Vlaardingen. Dat komt wel even binnen, hier heb ik nog nooit iemand over gehoord. We zoeken verder in de dossiers en komen een brief van een buurman tegen. Die beweert dat een andere buurman mijn opa heeft aangegeven, verraden zo noemt hij het. Ook lezen we een handgeschreven brief van mijn oma Riek waarin zij vraagt wanneer haar man vrijkomt, dat was haar toegezegd. Ze heeft twee kinderen met astma en dat is weer verergerd door de zenuwen. Het ontroert me om naar het handschrift van mijn oma te kijken en haar verhaal te lezen. 

Wat een informatie allemaal, het is helemaal nieuw voor me. Heeft mijn vader hier niets van geweten? Hij was dertien aan het eind van de oorlog en als je dan je vader vijf maanden niet ziet? Ik begrijp er helemaal niks van, wat is trouwens interneren en hoe ging het überhaupt na de oorlog? Ik grijp terug op wat ik altijd doe als ik het niet snap, ik ga lezen.

De dossiers

 Na veel vijven en zessen, want ja moet dit nou en wat haal je allemaal omhoog, komt de speurneus weer terug. Nou wil ik het weten ook. Misschien valt het wel heel erg mee. Ik maak online een afspraak voor eind januari. Ondertussen krijg ik een mailtje terug van de archiefmedewerkster. Ze snapt dat ik het confronterend vind en wijst me op het bestaan van de Stichting Werkgroep Herkenning, een vrijwilligersorganisatie die in 1981 is opgericht. Die geeft hulp aan en staat (klein)kinderen en familieleden bij van personen die in ‘40-‘45 aan de zijde van de bezetter stonden. Een soort lotgenotengroep.

Dan is het 30 januari 2024 en reizen we af naar het Nationaal Archief in Den Haag. John gaat mee ter eventuele ondersteuning. We moeten een pas laten aanmaken, stoppen onze spullen in een kluisje en gaan met iPad en notitieboek naar de ingang van de studiezaal. Ik blijk nog wat getekende poppetjes in m’n notitieboek te hebben en die mogen niet mee naar binnen. Hup weer terug naar het kluisje. En dan kunnen we eindelijk naar binnen.

We melden ons bij de balie en we krijgen twee dossierdozen mee. We zoeken een plekje in de studiezaal en we pakken de mappen uit de doos. Het zijn kartonnen mappen met daarin PV’s (Proces-Verbalen) van de verhoren, brieven van mijn grootouders en hun buren en een shitload aan formulieren (originelen en doorslagen), alles kriskras door elkaar. Het is heel bijzonder om zo een kijkje in de geschiedenis te krijgen. De schuine handschriften, de getypte formulieren en het ouderwetsche taalgebruik helpen daar mooi aan mee. 

Terwijl we behoedzaam en gretig tegelijk alle spullen doorlezen, zit er aan het eind van de tafel een NA-medewerker op wacht. Hij houdt ons en de overige mensen aan tafel steeds in het oog. Heel goed want ik zou maar wat graag de handgeschreven brieven van mijn opa en oma mee naar huis willen nemen! Langzaam maar zeker beginnen we te snappen wat we lezen en hoe we het enigszins moeten plaatsen. Ik maak driftig aantekeningen in mijn notitieboek. Met potlood want een pen is niet toegestaan. Voor het geval je iets onherkenbaar wilt maken in het dossier denkt John. 

Al lezende zien we het, mijn moeder had gelijk. Mijn opa was sympathiserend lid van de NSB, maar niet vanwege zijn veilingnummer. Het ging hem om het behoud van zijn radiotoestel, een Philips met fabrieksnummer 32881K. 

Mail van het Nationaal Archief

 Al zoekend kom ik bij het Nationaal Archief uit. Dat herbergt zo’n 3,8 km aan CABR-dossiers met zo’n 30 miljoen pagina’s van mensen die mogelijk gecollaboreerd hebben met de Duitsers. Ik vul online een formulier in met de naam van mijn opa, zijn geboorte-en sterfdatum en het verzoek of er dossiers van hem bestaan. 

Eigenlijk vind ik het vooral fascinerend tot nu toe. Ik ben dol op detectives en thrillers en voel mijn innerlijke speurneus Agatha Christie tot leven komen. 

Het duurt een week of zes en dan is er mail van het Nationaal Archief. Er zijn inderdaad dossiers gevonden van mijn grootvader. Ik schrik me rot. Het is dus echt waar en het ziet er ook nog eens intimiderend uit al die dossiernummers en al die instanties. Holy mo. 

In mijn antwoord meld ik dat ik het best wel confronterend vind maar dat ik snel een afspraak zal maken. Daar blijk ik toch eerst moed voor te moeten verzamelen. Heel gek maar mijn innerlijke speurneus is nergens meer te bekennen! 

Mijn opa ook?

 Dit blog zal de komende tijd over de Tweede Wereldoorlog gaan. Iets preciezer over de zoektocht naar het vermeende NSB-verleden van mijn opa Arie en zijn broer ome Jo. Een pittig traject waar ik al een poosje mee bezig ben.

We beginnen bij de opmerking van mijn moeder, jaren geleden:”Je opa was ook lid van de NSB hoor, ja voor z’n veilingnummer.” Het ook refereert aan een gesprek dat we hadden over ome Jo die fout was, dat is wel bekend in de familie. Ik hoor het aan en het verdwijnt naar de achtergrond. 

Totdat duidelijk wordt dat in 2025 de archieven open gaan van het CABR. Tachtig jaar na de oorlog, dit is per wet zo geregeld. In de Centrale Archieven van de Bijzondere Rechtspleging liggen de dossiers opgeslagen van (vermeende) collaborateurs. Dat opent bij mij een luikje en ik denk bij mezelf, als mijn opa ook… dan ga ik dat eerst zelf uitzoeken. Dan ben ik maar voorbereid!